Jakie wielkie rodziny systemów prawa prywatnego możemy wyróżnić na świecie?
Klasyczny podział to oczywiście podział na systemy prawa cywilnego i prawa common law. Niektórzy dodają też systemy prawa opartego na prawie szariatu, aczkolwiek to wyróżnienie nie zawsze jest oczywiste. Ale jak wejdziemy w szczegóły i przyjrzymy się, jak systemy prawne różnych krajów wpływały na siebie wzajemnie na przestrzeni wieków, zagadnienie robi się dużo ciekawsze.
Rodzina systemów prawa cywilnego dzieli wspólną tradycję prawa rzymskiego, odkrytego ponownie w jedenastowiecznych Włoszech. W jej ramach możemy wydzielić:
– systemy oparte na francuskim Code civil, np. Francja czy Belgia
– systemy germańskie, ze swoimi kodyfikacjami: Niemcy, Austria czy Szwajcaria
– systemy iberoamerykańskie, oparte częściowo na francuskim Code civil, ale rozwijające się niezależnie: Hiszpania i Portugalia, oraz kraje Ameryki Południowej i Środkowej
– systemy Europy Środkowej i Wschodniej: oparte częściowo na kodyfikacjach germańskich, ale z wpływami Code civil oraz własnymi tradycjami
– systemy niektórych państw azjatyckich: oparte częściowo na kodyfikacjach germańskich Chiny, Japonia, Mongolia, Korea Południowa, Wietnam, Tajlandia itp.
Rodzina systemów opartych o common law wywodzi się oczywiście z Wielkiej Brytanii. W jej skład wchodzą m.in.:
– systemy rozwijające się pierwotnie w oparciu o prawo Anglii i Walii, np.: Anglia i Walia (uwaga, Szkocja to zupełnie inna rzeczywistość prawna!), Australia, Kanada, Nowa Zelandia, Hong-Kong, Indie, Malezja, Pakistan, Singapur
– system prawny USA
Istnieje też rodzina systemów mieszanych, dzielących elementy common law i systemów prawa cywilnego. Należą do niej m.in.:
– Szkocja, Izrael, RPA,
– systemy krajów skandynawskich: Dania, Finlandia, Islandia, Szwecja i Norwegia
Kolejna rodzina systemów prawa to prawa krajów arabskich i Bliskiego Wschodu, będące pod wpływem lub oparte na prawie szariatu. Mówiąc o prawie szariatu, należy mieć na uwadze, że tradycyjne Shari’a nie jest skodyfikowanym zbiorem zasad, lecz raczej tradycją kulturową. Głównymi źródłami są Koran i Sunna. Jako system prawa prywatnego, prawo szariatu skodyfikowane zostało w drugiej połowie XIX w. w Imperium Ottomańskim, w formie Al Majalla – kodeksu prawa cywilnego. Al Majalla obowiązywała we wszystkich krajach powstałych po rozpadzie Imperium Ottomańskiego do drugiej połowy XX w. (ostatni kraj, w którym utraciła moc obowiązującą, to Kuwejt – w 1980 r.). Niemniej jednak, do dzisiaj Al Majalla pozostaje w użyciu jako element wykładni przepisów szariatu.
Tradycyjny model prawa szariatu obowiązuje tylko w Arabii Saudyjskiej oraz częściowo (obok elementów common law) na Malediwach. Ogromna większość pozostałych krajów arabskich arabskich posiada współczesne kodyfikacje prawa cywilnego oparte na francuskim code civil (np. Egipt, Jordania, ZEA, Liban czy Jemen), aczkolwiek z różnym poziomem wpływu prawa szariatu (mniejszym w Egipcie, istotnie większym np. w ZEA czy Jemenie).
Systemy prawa w państwach Afryki to już osobna historia…
